HISTORISCHE KRING HUIZEN
4e jaargang nr. 4, oktober 1 983
De eerstkomende ledenavond van de Historische l<ring op 1 5 november
CJP 1 5 november staat, zoals in het vorigp Berichtenblad al even werd aangestipt. , • de Huizerdracht centraal , en wel in het bijzonder de sieraden. op de avond zelf wordt bel<end gemaakt wie het oudste Huize r oorijzer bezit. lYlo cht 1-1 de aanl<ondigingen in de IK rant,en gemist hebben en in het bezit zijn van een Huize r oorijzer uJaarvan u cle ouderdom znudt willen laten vaststellen: wanneer u voor 1 5 november a 0 se tijdens de verkoopuren (met uitzondering van zaterdagen) uuj oorijzer meeneemt naar Juweli'er fYleys op het (Oude Raadhuisplein, dan krijgt u gratis een certificaat waarop de ouder— dom vermeld staat. Het gaat alleen om Huize r oorijzers, met stiften.
De avond is georoaniseerd door de werkgroep Hui zer klederdracht die zich verzekerd heeft van de medewerking van Ha indruk van t t Noorderainde en Jaap Bout de C)rnrooper voor een passende omlijsting met verhalen. Als extra attractie: Hui zer kinderspelen.
Voor leden is cle toegang gratis, voor niet—leden f 2, 500
Plaats: Groen van Prinsterer Mavo, Bovenweg Tijd: 20e OC) uur.
Hebt UI de data van de volgende avonden al genoteerd?
CIP 1 g januari 1 984 zal de heer Jaspers van het Coois Natuurreservaat een lezing houden over tŒ)e Gooi se natuur bewaard t Er zal ruime gel ooenheid zijn voor het stellen van vragen.
Werkqroep Flora en Fauna
ent u uw ei (O en omgeving? Leden van de Werk q roep Flora en Fauna starten dit najaar met een serie wandelingen in de omgeving van I-luizen. Het worden geen wandelingen in marstempo, maar het is de bedoeling om de tijd te nemen plainten, insekten, vogels e.d. te bekijken. De duur van de wandelingen zal '1 42 à 2 uur zijne
e maan is het plan am zo veel mogelijk op een vaste dag en tijd af te spreken; in eerste instantie heeft de werkgroep voorgesteld om op woonscdagochtenden om CI .DC) uur. te vertrekken, elke 1 e woensdag van
LJ bont toch 001< van de partij? Mocht de clag niet uitkomen, maar wilt u tijel graag meewandelen, laat u dat dan 001< even weten aan het secretariaat?
T CI vorbanc] met het late verschijnen van di t blad om nog op 2 novem— ber al t e kujnn@n starten is de eerste keer gesteld op:
woensdag g november 1 933, 9. OC) uur vanaf het parkeerterrein aan de IJsselmeer straat, vlakbij het fietspad langs de kuste
4e nr 0 (1 , 1983 -2-
De daaropvolgende wandelingen zijn wel op de I e woensdag van de maand en wel:
op 7 december 1983 90 (OC) uur vanaf het parkeerterrein van Tennis— park De l<uil aan de Crailosewego
op 4 januari '1 984 ge OO uur vanaf Theehuis De Heidevlinder aan de
Crailoseweg, tegenover
D E D E L N C van het Bestuur
acceptgiro, en ge a s Sinds maanden heeft de Historische Kring Huizen een postniro— rel<ening en sinds enkele weken ook de mogelijkheid van acceptgiro s. Elet is de bedoeling om met ingang van volgend jaar ( 1984 dus) aan onze leden te verzoeken om hun contributie te voldoen via de accept— q irne Eind december zal bij het Berxchtenblad aan alle leden deze acceptgiro toegestuurd worden. Het bewi • s van lidmaatscha voor 1 984 is dan het teqenstrool< .ie van de oegangs-• bewijs voor de ledenavonden.
Wij verzoeken u vriendelijk de contributie van onze l<ring op deze manier aver te willen maken. Onze penningmeester is er u dankbaar voor .
Het gironummer van de Historische Kring Huizen is 1 64335? t, . nov. de Penningmeester, Zeeweg 50, Huizen.
Uit de boel<en is gebleken, dat enkele leden hun contributie voor 1983 nog niet hadden betaald. Deze leden treffen bij dit Berichtenblad
al een acceptgiro aan, met het verzoek of zij na willen gaan of het klopt dat de contributie nog niet was voldaan. Is dat onjuist, wilt u dan even aan het secretariaat opgeven wanneer en hoe u betaald had? Bij voorbaat clanl<!
kent u rnisschien mensen die wel lid van de Historische ring hadden willen worden, maar zich nog niet opgegeven hebben? Als men zich op de avond van 1 5 november a.s. opgeeft als lid en meteen de contributie voldoet, geldt het lidmaatschap voor het hele jaar 1984, maar is bovendien de avond van 1 5 november 1 983 gratis!
nr Lober
w i orcle brief van de briefwisselincj tussen
Jannetje in Ermelo in het jaar '1 923e naar de ver clere belevenissen van tan te • en
Ermelo, 7 april , 1923.
Beste meutje Aartje,
Wat duurden ' t toch lang, eer dat ik een brief van jelui kreeg. Ik mar wachten — t t leek wel of t t r gien a inde an kwam.
t t Leup hier heêlegaar in de gaten! Iedere keer as de post êkommen was, dan zat ik t t r tussen te scheumen. Totdat meneer van Lookeren cl t r arg in kreeg en Leugen me za i : Verwacht je soms een brief, Jannetje?
Nou, ik ver scheut van kleur, dat kan je wel begrijpen. Tk mos too wel be— kennen dat ik in d arp een meutjen had, waar ik wel een briefien van ver — wachten kon. Nou, had ie too êzaid, as het z06veer is, dan krijg je de brief wel, Jannetje. Too wou die (31< nog weten wat een meutjen was. Ja, weet ie man vuul!
Mar nou eerst er i es wat aarst. Je hooven heôl nijt in je rats te zitten over de brieven. Dee kommen allezeleven goôd terecht.
De post loôpt hier of en an en de man is Ineêl zeker van z 'n zaak. Daer kan je rustig op vertrouwen. Trouwes, wat doôt het t 'r too. As wij mar een biet jen op de hoôgLe van mekaar kannen blijven.
Zoa hem ik ôk van je verneumen, dat je een paar weken ê lieôn, an t t tob— ben wassen. Zou het an ' t weer ê legen hemmen? Een mins is teugen het vur— jaar welderies een biet jen maië10Ôs.
Of zouwen soms de jaren kannen wezen? Zoa jong bin je nou ôk gien meer.
Mar ik schruk d t r wel van. Want ik mot je wel bekennen, nou m 'n ouwers ontvullen binnen, trek ik vul e meer op jou ano ' t Bloôd kruipt waar ' t nijt gaen kan.
Daerom meutje, nou ik weet dat je nijt goôd âwweest binnen,WUI ik j e graag een paar daagies kommen helpen. Want nog effen, dan hij je de kachel gien meer noôdig en kan je mot de schoônmaak beginnen.
Of bin je boven al begunnen en hij je het daer soms van te pakken êkregen? T k weet mar al te goôd hoo j ij dan loÔpen te ha is teren. Neên meutjen, doô mar effen bolletj i es an, dan kan ik je mooi kommen helpen.
Al bin je dan mar vast ruig schoôn, dat scheêlt alweer. Dan blijven de klaine akkevietjies vur jou over.
Nou hier kan ik aar st ôk wel m t n hart ophalen. Bel kijer, zoô t n zeutjen op
4e nr . 4 ,
dee zolder! Wat ik allemol teugen êkommen bin. dat is met gien penne te beschrijven.
Je kannen wel merken dat mevrouw van Lookeren al een poôsien uit de tijd is. Zoô vur het oôg leek het heêl wat. Mar ôh wee, too alles van z 'n plak of kwam je konnen wel duvels vangen, daer!
Ik bin m t n aigen doôd êschrukken. Mot een alderasie bin ik too naer beneden êgaen, naer meneer van Lookeren. Ik het t um too êvreugen, of tie t t maisien, dee m 'n twee marregetjies komt helpen, nijt een paar keer extra kon laeten kommen. Dat het zoô gien doôn vur me was.
Want een huishouster is nog gien werkster, wat jou? Mar wat dunk ie wat de man too za i? Jannetje, zorg jij mar vur een flinke werkster, want ik heb graeg een tevreën huishouster in m t n huis. Ik bin namelijk heêl tevreén over jou!
Nou meut, je kannen begrij pen dat zoÔ t n gezegde me g06d dee. T k was opslag al m t n temtasie kwijt. Zoô t n lieve man. Ik had 'urn haast een niepien in z'n ouwe wangetjen êgeven! Mar dat geeft gien pas. Ik het 't wel êtruffen bij dee man, Vijn je ôk nij t?
Ongertussen is t t r een werkster êkommen. Het is een heêl best mins, mot een paar goôie hangden an cl 'r lijf. Mar too ze kwam, hem ik wel meteênen teugen cl 'r êzaid: A1 binnen we hier in Ermelo, we doÔnen op z t n Huizers schoônmaken!
Nou, dat maakten het mins niks uit, as zij d'r centen mar op tijd krijgt. Want de stakkert het 't nijt zoô zwaei. Ze kan het goôd gebruiken. Zoôdoônde hemmen we samen al heêl wat ovvegiepst. We binnen al schoôn tot beneden an de gang too. As het zoô deur gaet, kannen we mot de Painsteren, op de geuten nae, schoôn wezen.
Nou meutjen, je merken het wel, ik begin hier al knap te aerden. Krij ten is t t r gien meer bij , dat hemmen we nou wel êhad.
Kwam k ij er, ik hou op mot schrijven, want ik gae een kaeimaeltjen klaer— maken vur de ouwe baas. Hij is een groezige eter, partekeren bij het ropperige of. Mar dat kom je wel meer teugen bij ouwe minsen.
Dan koop ik veder bij leven en welwezen, as het jelui uitkomt, de dar — tiende april naer darp te kommen. Dan kan ik je effen deur het argste werk heêne helpen. 't Zal wel een heêle rais wurren, mar dat hem ik d 'r graeg vur over.
De groeten an oome Lammert en de femielje, L n vur jou mar weer een stijve poes
Je nicht Jannetje.
Ile .
In het kort een terugblik op de activiteiten van de Historische Kring in september! Het leek ons, dat ook diegenen die niet aanwezig waren op 10 september (wandeling Oud—Bussem) of 21 september (in de Boerderij) kennis zouden moeten kunnen nemen van de 'historische' verhalen die ons bij die gelegenheden werden verteld. Wij zijn de heren de Bruin (van de huidige 'bewoners' van de Hofstede Oud—Bussem, de uitgeverij Strengholt) , Westland en van Geenen (sprekers op 21 sep— tember) dan ook dankbaar voor het ter beschikking stellen van hun gegevens!
Wandeling_ep IQ sepgember 1983 vanaf de Hofstede Oud—Bussem.
Alvorens op weg te gaan door het gebied van het Landgoed Oud—Bussem en het land— goed De Beek gaf de heer de Bruin een overzicht van 400 jaar geschiedenis van dit gebied. In 1555 werd op de huidige plaats van het landgoed een huis gebouwd door Paulus van Loo, de baljuw van Gooilënd op het Muiderslot. Het is goed hier aan te geven dat er drie 'huizen' met de naam Oud—Bussem onderscheiden moeten worden: het Landhuis, de Hofstede en de Boerderij. Op de huidige plaats van het Landhuis was rond 1555 een brink—buurtschap genaamd "Hoog, Groot of Oud—Bussem tt dac viel onder de jurisdictie van Huizen en bestond uit boerderijen van Saksische origine. In 1577 wordt Paulus van Loo uit zijn ambt gezet vanwege zijn kerkelijke gezindheid en verbannen naar de Hofstede Oud—Bussem, genaamd 't Oude Pagthuys, tot 1608.
In 1629 gaat het goed over in handen van de familie Hinlopen, die als de stichters van het huidige landgoed kunnen worden beschouwd. Sporen van de Hinlopens vindt u nog in het wapen en de windwijzer op het dak (een lopende hinde) . De naam Oud— Bussem komt ook voor in gedichten van Vondel (De gestuite minnegod t De getrouwe hagedis De Wilt zangk Op den Jager van Eickhof) . Perioden van bloei en verval wisselden elkaar af: de 80—jarige oorlog, in 1672 de inval van de Fransen (bij de Franse bezetting van Naarden wordt ook het gehucht en de oude boerderij Oud—Bussem geplunderd en platgebrand) in 1673 het beleg van Naarden door stadhouder Willem III.
Na vele familieruzies gaat het landgoed in 1709 over in handen van François Hinlopen en breekt een glorieuze tijd aan met o . aa herbouw van het 'pachthuis' en nieuwbouw van ' t Het capita 1e Heerenhuys lt In 1736 wordt Abraham Scherenberg eigenaar, in 1825 Abraham Bredius en daarna Henry Tindal.
In 1902 komt het landgoed in handen van Johannes van Woensel Rooy, een rijke economie—student, die samen met Floris Vos, erfgooier en bekend door de tolbe— storming van Muiden, de N.V. Oud—Bussem Exploitatie Maatschappij opricht. Door een epidemie veroorzaakt door bacteriën in melk vatten zij het plan op om een modelboerderij op te zetten, die bacterie—vrije zuivel produkten zou afleveren. Architect K. P.C. de Bazel (een tijdgenoot van Ber lage) krijgt opdracht voor de bouw die duurde van 1903 tot, 1906, Hij ontwierp alle 5 stallen volkomen gelijk— vormig; de stallen en de andere gebouwen werden bovendien strikt mathematisch rechthoekig opgezet volgens een ruiten—plattegrond.
Helaas overleed Van Woensel Kooy al in augustus 1903 op 25—jarige leeftijd aan TBC en raakte de modelboerderij al vrij snel nin financiële moeilijkheden, die in 1910 leidden tot een splitsing van het, uitgestrekte landgoed (van de oude rijksweg tot, aan de Zuiderzee en aan de andere kant tot, aan Crailoo). De Hofstede (d.w.z. de modelboerderij) + het, oude pachthuis werden ondergebracht in de N.V. Melkerij Oud—Bussem•, het Landhuis met, de grond werd apart verkocht. De melk van de Melkerij werd onder meer in Hilversum verkocht: het Melkhuis je dankt er zijn naam aan, maar is nu het onderkomen van de tennisclub in Hilversum
Het landhuis Oud—Bussem raakt, in de jaren 20 in vervals wordt afgebroken en op de plaats van het huis wordt. in 1930 onder architectuur van Prof. Slothouwer het huidige landhuis gebouwd door de familie Van Leeuwen Boomkamp. Na 19)15 wordt het landgoed (evenals het ernaast gelegen landgoed De Beek) Rijkseigendom en open—
he II ,
gesteld voor het, publiek. Het landhuis huisvestte later de Noordhollandse Buitenkliniek en daarna de Van Kreveldkliniek (hemofiliekliniek). Op dit moment, is het weer in particuliere handen.
De Melkerij Oud—Bussem was opgezet als een volledig onafhankelijke eenheid: er was een laboratorium, ziekenboeg, operatiestalleni voor het melkpersoneel waren er logiesgebouwen, was— en badlokalen, eetzaal, recreatiezaal; in het complex was er een eigen timmerwerkplaats, smederij, zuivelgebouw, bakkerij , wasserij, droog— en strijklokaal en een reparatielokaal. Het gebouwtje waar nu de Plankeniers toneelspelen was de voederopslag en het, lokaal waar volgens een Zweeds patent bietenzaad gekruist werd. Komend van Bussum naar Hui zen langs de Brediusweg/B011e1aan kunt u nog de twee boswachtershuisjes zien staan. Vooral in de oorlogstijd was de onafhankelijkheid van het complex van groot belang.
Tot 1956 heeft de Melkerij bestaan. Door de opkomst van de c06peraties was het niet mogelijk e.e.a. voort te zetten. De Hofstede raakt in verval, maar begint een nieuw leven als in het voorjaar van 19 TO de Uitgeverij Strengholt het complex koopt om daar al haar activiteiten bijeen te brengen. In februari 19 Tl begint de restauratie (onder leiding van architect v.d. Pol, die gebruik kon maken van de oorspronkelijke tekeningen van De Bazel) en een ingrijpende verbouwing. Eind 1 971 was de restauratie voltooid.
Het derde 'huis t met de naam Oud—Bussem, de pachtboerderij , gaat in 197)1 helaas in vlammen op; ondanks diverse plannen voor herbouw is het er nooit van gekomen .
Op 21 september 1983 was de ledenavond van de Historische Kring gewijd aan de kaas en de vis (het kaas venten en de geschiedenis van de Hui zer haven). Hier volgt eerst het verhaal van de heer van Geenen over de haven (dat chronologisch het eerste komt, maar op de avond als tweede verteld werd! )
De Hui zer haven
Het dorp Huizen bestaat al verscheidene eeuwen, maar de haven is pas van 185 11. Dat komt aan de ene kant omdat Huizen nooit helemaal van de visserij afhankelijk is geweest: Huizen heeft een goed achterland, dat veel meer mogelijkheden bood dan alleen de visserij (boerenbedrijf, handel etc. ) . Aan de andere kant, was het in het gewest Holland zo geregeld, dat, alleen vis mocht worden aangevoerd in één van de besloten steden van het gewest. In 1 T 55 namen de Staten van Hollana het besluit orn een verandering in de wet aan te brengen, waardoor in het vervolg in combinatie mocht worden gevaren en ook de vis op zee al in andere handen over mocht gaan. Maar de bepaling dat de vis in besloten steden moest worden aangevoerd bleef gehandhaafd.
De Huizers waren het met, deze maatregelen niet erg eens (en hebben er zich al die jaren ook niet zo veel van aangetrokken). Dat liep wel in de gaten, maar pas na zo'n 50 jaar maakte de stad Muiden de zaak weer aanhangig bij. de Staten van Holland (Muiden had inmiddels ook een haven gekregen, naast Naarden dat al langer een haven bezat). In 1806 moesten de Huizers zich weer aan de wet houden. In die tijd leverden de Hui zer vissers verse vis op de markten van Utrecht , Culemborg, Zaltbommel en Tiel. Zij verzochten toen het bestuur van Noord—Holland vriendelijk om in de gelegenheid gesteld te worden om, zoals zij dat, al ver— scheidene eeuwen hadden gedaan, hun vis vrij te verhandelen. Op dat moment waren er ongeveer 150 vissers en meer dan 200 'karrelui en kruiers . Het verzoek werd op 12 december 1806 ingediend en op 5 maart 180 T was er antwoord: Huizen moest zich maar tot. de koning wenden. Het was de Franse tijd en de t koning t was Koning Lodewijk Napoleon. Hij stelde de Huizers in het gelijk.
A1 spoedig waren er andere problemen: niet vanwege overheden, maar met de Zuider— zee. De schuiten werden gelost op de ree voor Hui zen, waar ongeveer 500 m
Ile h,
uit de kust een geul lag. Van het, dorp voerde een klinkerpad naar zee. Van het, strand gingen dan paard—en—wagens de zee in om bij de schuiten t.e komen (het water was ondiep) . De plaats van het pad was ongeveer in het verlengde van het huidige Grenspad, door het gebied van de Wolfskarner.
In de wintertijd konden de schuiten niet op de rede blijven liggen en werden zij opgelegd in Naarden en later in Muiden. Deze situatie duurde tot, 185 11 toen de eigen haven geopend werd op oktober 185h om 12.00 uur. De geschiedenis van de totstandkoming van de haven staat beschreven in het boekje l 'Huizen zoë as t t, nooit meer wurdt .
De haven is gegraven op de scheiding tussen zand— en veengrond: de pier ligt op het zand, terwijl het oostelijk deel van de haven in het, veen ligt. De Eem— polder is nl. ooit een baai van de Zuiderzee geweest, die later bedijkt en afgesloten van de zee is, doch bij zeer hoog water ten gevolge van wind en springtij nog wel eens onderliep. Rond 1885 moet de Hui zer vloot één van de grootste geweest zijn van de Zuiderzee, met, ongeveer 182 schuiten. Daarna neemt het aantal af, tot, er in 1910 nog 96 over zijn. Direct nadat besloten was tot afsluiting van de Zuiderzee over te gaan, neemt, het aantal schuiten van de Hui zer vissersvloot in sneller tempo af. De vishandel gaat een grotere plaats innemen en veel jongere vissers legden zich op andere activiteiten toe (kaashandel, bouwbedrijven, enz. ) a Na 19)15 wa,ren er nog 16 vissers actief* vanuit de Hui zer hEi,ven .
Na 19h5 komen don ook de eerste jachten de haven binnen 9 al duurt het nog tot 19 TC) dat, de eerste steigers voor plezierjachten gebouwd worden, is een groot, gedeelte van de oude visserBha.ven geschikt gemaakt voor plezierja,chten de haven is verbreed (in 1979/80) en er zijn betere voorzieningen gekomen. A1 met al heeft de haven een geheel ander aanzicht gekregen en is het, niet eenvoudig om iets van het verleden terug te vinden. Toch lukt dat, een aan— dacht,ig toeschouwer nog wel: restanten van de vi Baanvoer en —verwerking vindt men terug in de oude rokerijgebouwen aan de haven. Ook de kalkovens bij de haven zijn er nog: een markant herkenningspunt s dat vele vissers de thuis— weg naar de Hui zer haven gewezen zal hebben
Net als enkele jaren geleden heeft de heer H. Corduwener een aantal tekeningen gebundeld tot een kalender voor het, jaar 198)1. Als lid van de Historische Kring kunt, u deze kalender bestellen tegen een iets gereduceerde prijs van f 26 , Echter: hiervan is een gedeelte bestemd voor de activiteiten van onze eigen Kring en komt, een gedeelte ten goede van een projekt in het Keniaanse dorp Eldoret dat Huizen samen met, Bad Vilbel heeft geadopteerd.
Bestellingen: secretariaab Historische Kring, Populierenlaantuje 12,' 12 T2 CW Hui zen
tel 51029.
het verhaal over de Hui zer kaaskruiers , dat de heer L. Westland ons op 21 september vertelde, houdt u te goed tot het, volgende Berichtenblad.