December 2000

21e jaargang, nr. 4, december 2000
Van de voorzitter
Aan de leden,
Elders in dit nummer vindt u een terugblik op onze laatste ledenavond van 3 oktober j.l. aan. Deze avond was samen met de Stichting Behoud het Oude Dorp georganiseerd en mag een succes worden genoemd. Het programma begon met een korte inleiding door de heer van As van de Gemeente Huizen over de regelingen van de gemeente m.b.t. monumenten.
Daarna kreeg de heer van der Hoeve het woord. In april 1992 heeft hij voor de gemeente Huizen de zgn. Gemeentebeschrijving uitgevoerd in het kader van het Monumenten Inventarisatie Project van de Provincie Noord-Holland. Aan de hand van dia's wees hr. v.d. Hoeve op allerlei architectonische details aan gebouwen en woonhuizen in het oude dorp en in de westelijke buitenwijken. Het was een boeiende avond in een goed gevulde Boerderij.
Op 8 november jol. vond de jaarlijkse vergadering plaats van het Bestuur en de diverse Werkgroepen - een geanimeerde avond waar elke werkgroep zijn zegje kon doen. De Kring heeft nu (weer) de volgende werkgroepen: de Redactie van ons Berichtenblad, de Archiefgroep, de Klederdrachtgroep, de Werkgroep Genealogie, de Foto- en Filmwerkgroep, de Werkgroep Open Monumentendag/Huizer Dag, de Werkgroep Handel en Industrie en de Werkgroep Haven en Visserij. De laatste twee werkgroepen zijn nieuw opgericht. Al met al zijn we blij met de medewerking van zoveel leden van de Kring in de diverse werkgroepen.
Rest mij nog u opnieuw te wijzen op onze volgende ledenavond op 12 december a.s. om 20.00 uur in De Boerderij, Hellingstraat 9. Het thema is dan De burgerlijke stand vanaf de Franse tijd tot heden en de spreker de heer Zondag. Als gebruikelijk is de toegang gratis voor leden en fl. 5,- voor niet-leden. Het bestuur hoopt u te mogen begroeten op deze avond.
Met vriendelijke groeten,
B.J. van Geenen, voorzitter

De tentoonstelling Oh, kom er eens kijken... geeft een beeld van de verweven tradities rond speculaas en Sinterklaas en de plaats van Huizen hierin. Huizen staat van oudsher bekend vanwege haar speculaas, vooral de 'Huizer mannetjes' waren en zijn geliefd. Nog steeds zijn er Huizer bakkers die deze specialiteit vervaardigen. De traditie in het maken van speculaas was een directe aanleiding tot het organiseren van de tentoonstelling.
Koekplank. Particuliere collectie.
Op de tentoonstelling is een grote diversiteit aan koekplanken en andere bakvormen van lekkernijen te zien. De afbeeldingen op de koekplanken kunnen worden beschouwd als verwijzingen naar gedichten met een speciale betekenis. De speculaasvormen werden dan ook altijd met grote zorg uitgekozen. Was een meisje verliefd op een jongen, dan gaf zij hem ... een vrijster!
Speculaas werd en wordt vooral als een lekkernij gezien tijdens de donkere wintermaanden en de decemberfeesten. De eeuwenoude gebruiken rondom het Sinterklaasfeest en het geven van cadeaus aan elkaar met onderliggende betekenissen sluiten aan bij de tradities rondom speculaas. Er zijn vele kleurrijke prenten en boeken op de tentoonstelling aanwezig, die de historie van het Sinterklaasfeest weergeven. Sommige prenten waren zelf directe aanleiding voor figuren op de koekplanken.
Sinterklaas
Achter de namen Sinterklaas en Sint Nicolaas gaan twee heel verschillende figuren, overleveringen en tradities schuil. Sint Nicolaas is een heilige van de oude christelijke kerk van Byzantium. Hij was in de vierde eeuw Bisschop van Myra, in wat nu zuid-west Turkije heet. Na zijn dood verbreidde zich de roem van de heilige in de landen rond de Middellandse Zee. In de 10de eeuw vinden we in West-Europa, langs de kusten en de grote rivieren, talrijke tekenen die erop wijzen dat Nicolaas ook hier bekend is en vereerd wordt. Hij kwam mee met de zeelieden, de reizigers, kooplieden en avonturiers, die hem kenden als de beschermer van mensen die (over zee) onderweg zijn. In de middeleeuwen wordt het feest van de heilige Nicolaas vooral gevierd in de kloosterscholen. Allengs wordt hij tot volksheilige, en -vooral bij ons- de beschermheilige van verliefden en kinderen. Sint Nicolaas wordt Sint-Heer-Claes Sinterklaas.
In de 17de eeuw ziet men tijdens de Reformatie in de oude gebruiken rond het Sinterklaasfeest "pauselijke" invloeden, die uitgebannen dienen te worden. Dat dit niet gelukt is, is duidelijk. Wij vieren het feest van Sinterklaas nog steeds, met een bonte verscheidenheid aan gebruiken.
Tradities in Huizen
In Huizen werd traditiegetrouw door kinderen op Kerstavond een mandje bij Ooitjen (grootmoeder) gebracht. Veelal was het mandje gevuld met hooi en een wortel voor het paard van Sinterklaas. Dit ondanks het feit dat men het Sinterklaasfeest niet op 5 december vierde. In het protestantse Huizen viel het 'Roomse feest' uit de toon en bovendien waren de vissers en kaashandelaren door hun werkzaamheden niet in de gelegenheid deel te nemen aan een dergelijk huiselijk gebeuren. Dit in tegenstelling met het Kerstfeest, waarvoor een ieder huiswaarts keerde.
Een cadeau in het mandje verwachtten de Huizer kinderen niet. Wel lekkers, zoals een speculaas, een krentenbolletje, beestjes van suikergoed en chocola, en een sinaasappel. Kon Ooitjen het missen, dan stak zij in de sinaasappel een zilveren dubbeltje of kwartje! Het mandje werd op Eerste Kerstdag, na de kerkdienst, in gezelschap van de hele familie weer opgehaald ... en leeggesnoept! Eind 20er jaren werd de traditie met het mandje geleidelijk vervangen door het geven van kerstcadeautjes aan elkaar. Pas na de 40er jaren kwam ook in Huizen het Sinterklaasfeest steeds meer in zwang.
Drs. Annetta van der Hulst, historica, schreef de brochure bij de tentoonstelling Oh, kom er eens kijken... Dit boekje is ook los van de tentoonstelling leuk om te lezen en is in het museum te koop voor fl. 8,50.
Taartenbuffet
Als extra lekkernij is het Taartenbuffet van kloskant tentoongesteld. Dit buffet is ontworpen door Annelies de Kort en vervaardigd door leden van de kantkring 'De Waaier' uit Harmelen. Dit heerlijk uitziende buffet is echter niet om op te eten! De ontwerpster kon je vaak voor de etalage van een banketbakkerswinkel zien staan. Dan keek zij niet hoe lekker of hoe duur het banket was, maar naar de kleuren, de schaduw en de opbouw. Er zijn vele soorten garens en kleuren gebruikt. De kantklosters hebben bijna een jaar aan alle taarten, gebakjes, snoepjes en bonbons gewerkt.
Annelies de Kort ontwierp drie patronenboeken Smullen van kant. Deze boekjes zijn in het museum te koop voor fl. 16,- per stuk.
Foto St. Atlas van Stolk,
Rotterdam
Het Huizer Museum het Schoutenhuis is open op dinsdag t/m zaterdag van 13.30 tot 17.00 uur. Groepen in overleg na afspraak. Het museum is gesloten op 25, 26 en 31 december en 1 januari. In de kerstvakantie (27 t/m 30 december en 2 t/m 6 januari) kan een bezoek worden gecombineerd met een bezoek aan het Bakkerijmuseum.
Huizer Museum Het Schoutenhuis, Achterbaan 82, 1271 TZ Huizen, tel. 035-5250223; fax 035-5826593 Bakkerijmuseum, Schipperstraat 5, 1271 VB Huizen.
    e     -5-
HUIZER MIDDENSTAND VAN VROEGER
Langzamerhand wijzigt in Nederland de plaatselijke middenstand, ook in Huizen. Gewaardeerde middenstanders verdwijnen in een snel tempo uit ons midden, terwijl hun plaats vaak wordt overgenomen door anonieme landelijk werkende grootwinkelbedrijven. Je kunt dit jammer vinden of niet, het is een ontwikkeling die bijna niet tegen te gaan is. Ook in Huizen zijn helaas veel middenstanders en ambachtslieden verdwenen uit ons straatbeeld. Om u een idee te geven publiceren wij hierbij een lijst met bakkers die in het verleden hun werkgebied in Huizen hadden. De namen op deze lijst werden twee jaar geleden op de Huizer Dag verzameld door bakker Lucas Kruijmer. De foto van de bakkerij aan de Voorbaan is uit de collectie van Klaas Westland.
In dit nummer van ons blad wordt aandacht besteed aan speculaas, een lekkernij die sterk verbonden is aan
Kursaauwud in Huizen. Speculaas werd en wordt nog in zeer grote hoeveelheden gegeten rond de feestdagen.
De "mannetjes" en de "vôrrels" komen in grote aantallen voorbij. De redactie vindt het daarom extra leuk om nu aandacht te besteden aan de makers van dit product.
BAKKERIJEN IN HUIZEN - ongeveer 1950

Wijg en Cor Rebel
Naatje Margrijn, Ditje Kos
Stef Verwelius
Henk Rebel, zonen Henk en Gertjan Rebel
Braaksma - Van Egmond - Hooitink
Jaap Rebel, zoon Jan Joost Rebel
Henk Schaap, zoon Gijs Schaap
Jaap Teuwissen
Jan en Joost Hagedoorn - Janssen
Dirk Honing, zoon Gijs Honing Jan Rebel, zoon Jan Rebe13
Dirk Boerhout - "Hamersla@'4
Klaas Heijnen
Jaap Boor, zoon Dik Boor
Cornelis Vos, daarna H. van der Zee
Dirk van der Poel, daarna H. Lubbers
Jan Boerhout
Jan Boor
"Coôperatie" - Van Wessel
"De Kampioen"
Ide Boer - "De KorenaaP' - Jan Brasser en
Jas Bunschoten - later Jas Bunschoten
Manus Kooij
Jan van der Born L. Tiggelhoven5
Henk Kruijmer, Lucas Kruijmer en broer
Banketbakkerij Van Oltshoorn7
Koekfabriek Teeuwissen8
1
thans Bakkerijmuseum
Schipperstraat 51
Visserstraat 94
Zeeweg 52-A
Magdaleenweg 17
Koningin Julianastraat 49
Oranje Weeshuisstraat 3 1
Havenstraat 12
Voorbaan, afgebroken ter hoogte (t/h) nr. 5 Oude Raadhuisplein, afgebroken t/h nr. 3
Kerkstraat 56
Havenstraat 35
Havenstraat 36 / Taandersdwarsweg 2 Langestraat 39
Langestraat 4Kronenburgerstraat 18
Kronenburgerstraat 35 E. Ludenstraat 5 Smallelaan
Lindenlaan 37-A
Nieuwe Kerklaan, afgebrand t/h nr. 8
Wijgert Kooijlaan 23
Lindenlaan
Koningin Wilhelminastraat 15-A
Lindenlaan, afgebroken, t/h nr. 10
Hellingstraat 14 Valkenaarstraat
Beursweg 2
3. Huizen Voorbaan

Provincie Noord-Holland, Monumenten Inventarisatie Project, Huizen Gemeentebeschrijving, herziene versie, april 1992. Haarlem, 1992 Uitvoering en tekst: JOA. van der Hoeve
Korte samenvatting van hoofdstuk 5 "ontwikkeling" en hoofdstuk 6 "bebouwingskarakteristiek" n.a.v. de lezing door de heer van der Hoeve op 3 oktober 2000, waarin karakteristieken belicht werden van de bebouwing in Huizen, met nadruk op monumenten: woonhuizen in het oude dorp en villa's in de westelijke buitenwijken.
Dorpskern
Huizen ligt op de oostrand van de Gooise Heuvelrug, waar deze overgaat in de veen/kleigebieden van de Eemdelta. Op deze lage gebieden ten oosten van het dorp lagen weilanden (de Oostermeent) en wat verderop de rietlanden (maatlanden en angerechten). Aan de west- en zuidzijde waren gronden in ontginning gebracht voor de akkerbouw. Op de hoogste delen van de heuvelrug ten westen en zuiden van de akkerlanden liggen de woeste gronden. De langwerpige vorm van het dorp is geleidelijk aan door groei ontstaan, omdat de meest geschikte plaats voor de bouw van boerderijen op de grens tussen de eng en Meent was. Het dorp wordt gekarakteriseerd als een "kern-esdorp". Duidelijk is dat het dorp zich aanvankelijk in oostelijke richting ontwikkelde en vervolgens een verdichting onderging. Geheel aan de oostzijde werd het dorp door de Koedijk van de Meent afgescheiden. Deze wal van plaggen en zand moest het loslopende vee op de Meent uit het dorp weren.
De structuur van de verkaveling van de dorpskern is nog steeds gebaseerd op de groei-ontwikkeling van het landbouwdorp sinds de middeleeuwen. De kern bestaat uit een aaneenschakeling van boerenerven, landbouwgronden en moestuinen van ongelijke grootte en vorm. Tussen de oude erven liepen smalle zandpaden. Vanwege de hoogteverschillen in het dorp hebben vele wegen en paden een gebogen tracé. Zij vormen een fijnmazig wegennet, waarin weinig hiërarchische verschillen tussen wegen, verbindingswegen en paden zijn aan te geven.
De oudste bebouwing bestaat voornamelijk uit vrijstaande langwerpige boerderijen van het Gooise type (10 - 35 meter bij 8 -13 meter). Deze bestaan uit een bouwlaag en een zadelkap, gedekt met riet. Het merendeel van deze boerderijen was oost-west georiënteerd, waarbij het woongedeelte aan de westzijde was ondergebracht. De zuidgevel is bijna zonder uitzondering de gevel, waaraan de woonruimte en werkplaatsen (weefkamer) zijn gevestigd. Tot aan het begin van de 20ste eeuw zijn boerderijen in deze vorm gebouwd. Daarnaast zijn er ook kleinere (keuter)boerderijen aanwezig.
    Foto 1    (Collectie K.H. Westland)
Veel boerderijen zijn in de 19de eeuw en het begin van de 20ste eeuw aan de landbouw onttrokken. De gebouwen werden in veel gevallen gesplitst in kleine woningen. De erven werden daarbij opgedeeld in tuinen en nieuwe bouwkavels. Rond de oude boerderijen werden in vele gevallen nieuwe woningen gebouwd. Tevens werden vele open ruimten (de driehoekige ruimten op de straatkruisingen en landbouwgronden) bebouwd: een voorbeeld is het terrein ten oosten van de Noorderweg en de Zeeweg, dat omstreeks 1880 verkaveld en bebouwd is.
In de tweede helft van de 19de eeuw nam het aantal vissers sterk toe. Er zijn in deze periode veel visserswoningen gebouwd. Hierin zijn twee hoofdtypen te onderscheiden. Allereerst zijn er kleine "arbeiders"-woningen, die in rijtjes van twee of meer gekoppeld zijn of in slop- en binnenterreinverkavelingen voorkomen. De grotere visserswoningen Zijn meesttijds dubbelwoningen, vaak in een spiegelsymmetrische schakeling.
Winkelvoorzieningen waren en werden in eerste instantie in de bestaande bebouwing gerealiseerd. Zo was in de boerderij Schippersstraat 5-7 reeds in de eerste helft van de 19de eeuw een bakkerij gevestigd met bijbehorende winkel. In de late jaren twintig en de jaren dertig (van de 20ste eeuw, red.) zijn zeer veel winkels in de bestaande bebouwing ingericht. In verband met de slechte economische tijden (verdwijnen van de visserij in Huizen) poogden velen bij te verdienen in winkels. De meeste van deze winkels zijn na de Tweede Wereldoorlog weer opgeheven.
In de jaren dertig van de 20ste eeuw is de dorpskern gemoderniseerd, waarbij het wegennet is aangepast en een winkelcentrum is gevormd. Hierbij is het Raadhuisplein aangelegd en zijn de Lindenlaan, Kerkstraat, Havenstraat en Voorbaan voorzien van karakteristieke winkelbebouwing. Na de aanleg van de Ceintuurbaan en de Nieuwe Bussummerweg in ca. 1917 is het dorp in westwaartse richting uitgebreid.
Buitengebieden
De meeste villa's in de gemeente Huizen zijn in één- en tweezijdige bebouwingslinten aan de Naarderstraat en de Nieuwe Bussummerweg gerealiseerd. De andere uitvalsstraten waren voor de villabouw van minder belang. De oudste villa's staan aan de Naarderstraat, vlak bij de grens met de gemeente Naarden. Na de aanleg van de Nieuwe Bussummerweg (omstreeks 1917) zijn ook langs deze verbindingsweg vele villa's opgericht, waarbij de naam van de Huizer architect Jan Rebel vaak voorkomt.
Opmerkelijk is het grote aantal villa's in blokbouw in Huizen geweest. Vermoedelijk zijn al deze woningen door gespecialiseerde firma's gebouwd, hoewel er enkele op naam van een architect staan.
Foto 2
(Collectie K.H. Westland)
St'sooseg
Verslagen van de Klederdrachtgroep
Op 13 juli 2000 trouwt ons lid Cora met haar Jacco en natuurlijk zijn we 's avonds op z'n paasbest en met een toepasselijk lied naar haar receptie gegaan. Ze zijn echt verrast. De bruid heeft het Huizer oorijzer van haar grootmoeder in haar hoofdtooi verwerkt, dat is voor ons weer een verrassing!
19 juli - Spakenburg
Al vroeg - om 8 uur - vertrekken we naar de carpool-strook, van waar we met de andere auto's tussendoor en langs de Eem naar Spakenburg rijden. Een mooie, rustige rit door de polder. Het is licht bewolkt en het regent even, maar bij aankomst is het al weer droog en de zon komt er aan.
De braderie is al in volle gang en er is zelfs rommelmarkt. We worden ontvangen met koffie en koek, en daarna verzamelen we weer en gaan we in optocht door Spakenburg "achter de muziek an"! We zijn direct na de lunch aan de beurt voor de presentatie en kunnen daarna lekker over de rommelmarkt en braderie zwerven. Om vier uur komen we weer bij elkaar en krijgen nog wat te drinken aangeboden. Na een toespraak en een presentje neemt Spakenburg afscheid en gaan we weer op huûs an.
20 juli - Schagen
De volgende dag staan wij weer vroeg gepikt en gesteven om naar Schagen te gaan; dinsdag 18 juli werden we gebeld dat we toch mee naar Schagen mogen, zo doende. En ditmaal op z'n mooist! En ook nu gaan we over de oude rijksweg tussen de weilanden met grazende koeien en langs brede sloten met futen en waterhoentjes naar Schagen. Het belooft een mooie dag te worden. We parkeren de auto en, nadat we de pikmuts voor een kanten isabee hebben verwisseld, lopen we richting verzamelpunt voor koffie. Na wat geharrewar over de koffie (welk café ???), zitten we in het zonnetje aan een lekker bakkie en vertrekken daarna in optocht naar het centrum van Schagen. Er rijden ook koetsen met paarden mee en zo lopen en rijden we dwars door de braderie en rond de kerk; d.w.z. twee klederdrachtgroepen en dan een aanspanning en weer twee groepen. Halverwege gaan de aanspanningen een nog groter parcours afleggen en steken wij dwars door en dan sluiten we weer aan tussen de paarden en koetsen in voor het laatste gedeelte van de route. Wat een mensen langs de route, zoveel belangstelling hebben we nog niet vaak meegemaakt, maar het is ook prachtig zonnig weer geworden, al is er wel veel wind.
Na de openingstoespraak komen er kleuters in Ot-en-Sien kleding de presentatie van de klederdrachtgroepen zingend opvrolijken met oud-Hollandse kinderliedjes. Blank, zwart en bruin in rood-wit-blauwe kostuumpjes, zo lief, soms struikelend over de tekst omdat ze ook nog danspassen moeten maken, maar met veel enthousiasme. Daarna beginnen de presentaties. We zijn pas laat aan de beurt, dus eerst in het winkelcentrum en braderie neuzen, kopen (schoenen en truien); dan ga ik met Wim's hulp de zondagse kap opzetten en wordt onze leidster An van Geenen geïnterviewd door Radio Noord-Holland en een kwartier v66r onze presentatie nog eens door TV Noord-Holland met ons op de achtergrond! 's Avonds kunnen we het resultaat al op de buis bekijken. Na alle presentaties is er een late lunch op het kerkplein en worden we tussen de soep en broodjes veelvuldig gefotografeerd. Het plein loopt langzaam leeg en met "dag" en "tot ziens" lopen we via de opruimende braderie, hier nog een plant of bloemen kopend, naar het verzamelpunt terug, waar de auto's staan. De zondagse kap weer wisselen voor een pikmuts en nu rijden we over de nieuwe rijksweg naar huis, op een korte, maar hele leuke dag terugkijkend.
2 september - Kruiningen
De Klederdrachtgroep van Kruiningen "Ons Boerengoed" bestaat 10 jaar. Het is een eind rijden, dus worden we om kwart voor 9 al opgehaald. Na een voorspoedige reis zijn we rond 10 uur in Kruiningen en worden ontvangen met koffie en een speciaal koffiebroodje, klef maar wel lekker! We zijn al vroeg - om 11 uur - aan de beurt op het buitenpodium en dan    we zijn net begonnen en er komt een stortbui!! Op het, gecreëerde, pleintje voor het podium staan wat klapstoeltjes en gymbanken en deze zijn in één regenvlaag leeg. Iedereen zoekt een droog heenkomen en wij . . staan tegen de achterwand van het podium gedrukt - dit is een oplegger van een truck met lange, open zijkant, dus gelukkig droog! De wind staat op de dichte kant.

-9-
Verslagen van de Klederdrachtgroep (vervolg)
2 september Kruiningen (vervolg)
Als het wat minder wordt, gaan we verder met de presentatie, maar het is niet meer droog geweest - met bakken komt het uit de lucht vallen, zo jammer! We blijven maar in het buurthuis en kijken naar de andere groepen die daar presenteren en nemen nog maar 'ns koffie. Maar onze lunch moeten we toch in het andere café halen. Dus plu op en daar gaan we op 'n holletje met de pikmutsen op, wantœeen isabee kan tegen dit weer. Toch is het druk op de braderie; na de lunch gaan we even neuzen en dan naar het kerkje om het concert te beluisteren (vanwege het weer ook naar binnen gehaald) en dan is het tijd voor de tweede presentatie in het dorpshuis. Het regent nog steeds, maar kijk de lucht begint te breken en tegen vieren is het droog en kan de optocht doorgaan. En zo trekken we droog door Kruiningen en eindigen op het plein voor het stadhuis, waar men nog wat rondedansen laat zien, o.a. de Drikusman. Na de toespraak halen we onze spullen in het café op en krijgen een potje gekookte Zeeuwse mosselen en een potje boter-babbelaars mee. We eten met z'n allen in hetzelfde restaurant als vijf jaar geleden en rond half acht vertrekken we naar huis. Rond negen uur zijn we thuis en kijken terug op 'n lange, verregende, maar toch leuke dag terug.
9 september, Open Monumentendag/Huizer Dag
Na de lunch in 't Vuronger loopt de bijna gehele Klederdrachtgroep naar het Oude Raadhuisplein en voeren veel extra's mee, omdat we in "'t eigen darp" zijn. Het plenst van de regen, maar deze keer ben ik wasvrouw en heb geen last van 'n "klapmusse", want ik draag een slappe pikmuts en met een schrobplank, borstel en 'n "lijnde" presenteer ik haar. Natuurlijk draag ik ook het wollen schort en klompen. Voor me staan een groene emaille emmer en 'n teiltje met daarin ouderwets ondergoed, o.a. borstrok en lange onderbroek, enz. Zo gaat het door en er is best veel belangstelling voor onze presentatie, ondanks het weer! Nou ja, rond half vier wordt het droog en kunnen we op weg naar huis nog even over de braderie neuzen. En 's avonds hebben we nog een nazit in de Boerderij met, onder genot van een drankje, een paar korte voorstellingen, speciaal voor alle medewerkers van deze natte Huizer Dag.
Henny
4 november - 10-iarip bestaan Vluchtelingenwerk Huizen
Om 16 uur word ik opgehaald door Cor en Nel Sijl, we zijn vanmiddag maar met drie volwassenen en vier kinderen, plus Marion en Ingrid. Bij aankomst krijgen we in de aula van het Erfgooiers-college een boekje en een programma, en tekenen het gastenboek. We mogen achter in de zaal plaats nemen en krijgen een kopje koffie met een stukje "Turks fruit". Om 16.30 uur begint de show, wij staan als laatste groep gepland. Achter de schermen kijken we onze ogen uit. Klederdrachten uit Jemen, Angola, Somalië, Macedonië, Afghanistan vaak prachtig gebordeerde kleding, al dan niet machinaal. Daarbij ook nog eens heel kleurig. Dan vormt onze klederdracht een schril contrast. Toch werd er met veel belangstelling geluisterd. Alle medewerkers komen nog even terug en ook mensen die in de zaal zaten en traditionele kleding droegen werd gevraagd op het podium te komen. Ik had iemand in de zaal gezien en ben haar op gaan halen. Eerst durfde ze niet erg, maar toen iemand op haar kindje paste wilde ze wel meekomen.
Na de presentatie gingen Marion en Ingrid met de kinderen naar huis. Wij mogen ook nog mee-eten van de bijzondere hapjes die door de mensen zijn meegebracht. We hebben hele lekkere hapjes geproefd, maar vraag me niet wat we gegeten hebben! Het is inmiddels 19.00 uur als we op huis aan gaan. We hadden ook 's avonds mogen blijven, maar omdat we dat niet van tevoren wisten en Cor en Nel nog iets anders op het programma hadden, zijn we naar huis gegaan. Al met al een heel aparte ervaring met zoveel culturen kennis te kunnen maken.
An van Geenen
-10-
Hieronder vindt u het vierde en laatste deel van een serie artikelen van de hand van Peter Dorleijn over de familie Wormsbecher, een van oorsprong Hoornse vissersfamilie die naar Huizen kwamen en hun specifieke manier van vissen meebrachten. Met toestemming van het Sociaal Historisch Centrum te Lelystad nemen e.e.a. in gedeelten over uit het blad Tagrijn, 1999 de nummers 3 en 4 en 2000 nr. l. De eerste drie delen verschenen in ons Berichtenblad van respectievelijkfebruari, juni en september 2000.
    WORMSBECHERS ZOCHTEN DE VIS OP    - deel 4    Peter Dorleijn
Ook vanuit Huizen gingen Leendert en Zijn vader wel het ijs op om bot te kloppen; zijn broers deden daar niet aan mee. "Die hadden teveel werk om nieuwefuiken te breien, die hadden geen tijd d'r voor. " Omdat er op zulke momenten vrijwel geen aanvoer van Zuiderzeevis plaatsvond, bestond er onder de vele venters in het dorp natuurlijk veel belangstelling voor de levende bot. Leendert zijn vrouw herinnert zich de strenge winter van 1929 nog. "t Was vlak voor ons trouwen en toen benne die jonges nog thuis gekomme met levendige bot. Ik zie ze nog bij m 'n schoonmoeder op de vloer legge spartelen. Ja, daar vingen ze een paar centen voor. Maar één heb d'r nog een paar dikke oren an overgehouden, van 't bevriezen!"
    De fuikenvisserij op paling    
Leendert Wormsbecher vertelde al dat zijn vader, vooral in verband met de goede resultaten van de fuikenvisserlj bij de Eem, het besluit nam om naar Huizen te verhuizen, wat aanmerkelijk dichter bij dit visgebied gelegen was dan Monnickendam. Daarnaast hadden ze in de zomer ook nog fuikjes staan langs de westelijke havenpier van Huizen. In het najaar concentreerde de fuikenvisserij zich geheel rond de Eem omdat in die periode de volwassen palingen vanuit het binnenwater naar zee trekken. "Was 't augustus, dan gonge we hier bij de Eem met de fuiken vissen, daar kwam de trekaal altijd langs. Die benne zo moddervet! We hebben 't we/ es gehad dat ze doodliepen [stikten] in die Jiliken, zoveel! Hier bij de haven kwam nooit geen trekaal; we hebben d'rjuist nog es fuiken staan laten, kijken ofze d'r ook kwamen, maar nee, hier niet. Maar 's zomers hadje bij de Eem ook geen boodschap, want daar vongje niks. " Overigens zag men zich voor 1932 doorgaans 's zomers genoodzaakt de palingvisserij een aantal weken te onderbreken. De vis vertoonde dan een ziekte waarbij ze rood verkleurde en stierf "Dan was
't weer 'n paar weken met de botnetjes. Maar hier [in Huizen] hewwe bijna niet met de botnetjes gevist.
Dat was in de buurt van Monnickendam, in de Poel en bij Marken. "
De Wormsbechers hielden goed in de gaten wanneer ze hun visserij naar de Eem moesten verplaatsen.
"Je moest er gauw bijwezen om die Jiliken 'n goeie plek te geven, want van Uitdam kwamme d'r ook.
Die visten ook met zo'n driehonderdfuiken, ook allemaal van die kleintjes. En nog 'n Edammer ook, Piet Laan, 'n ouwe vrijgezel. Hij had een bonsie, 'nflinke grote bons; VD 96 voer ie, dat weet ik nog. Dan was 't vol ook! Een Lemmersman is er ook geweest, die is later weggonge wan/ hij kwam in de verdrukking. Die grote beugels [fuiken met grote hoepels] gonge ze neerzetten daar!" Uit het dichtbij gelegen Eemdijk kwamen geen kustvissers: "Slotenvissertjes, ik heb er we/ een paar gekend, die visten in sloten. " De fuikenvisserij eindigde met het invallen van de eerste nachtvorsten: "As 't een beetje hard gevroren had, dan kon je ze gerust ophalen, wantje vong niet meer. " En ook al kwam er nog geen Ijs in zee, dan was het eind november toch wel afgelopen. Toen ze nog in Monnickendam woonden, plaatsten de Wormsbechers wel eens in het binnenwater fuikjes onder het ijs: "Daar heb je 't Stinkevuil, zo noemen ze dat, een grote plas; daar wilde 't ook nog wel. " Maar anders lag de visserij stil: "Dan moes'/ je je fuiken weer repareren en nieuwe bij breien, wantje kon d'r niet zo lang mee vissen toen die tijd. "
In de Zuiderzeevisserij was het over het algemeen gewoonte dat men zelf zijn netten maakte; voor bepaalde vistuigen bleef het breien tot na de afsluiting in gebruik, voor andere nam men na een bepaald moment machinaal gebreid 'want', dat alleen nog in de goede vorm gesneden en aan elkaar geslagen hoefde te worden. Ook de aalfuikjes breiden de Wormsbechers zelf van zijde. "Katoen dat kon niet, dat rotte zo weg. Maar met zij moestje evengoed oppassen, want om de veertien dagen moestje 't toch tanen. We hadden zelfeen grote taanketel, daar gonge defuikies met hoepels en al in. Met 'n zijefuikje doe je 'n paarjaar, met katoen één jaar. " Voor 1932 gebruikte men voor de palingvangst tamelijk kleine fuikjes. Pas na de afsluiting werden ze geleidelijk steeds groter. Ter vergelijking: de grootste fuikjes die de Wormsbechers destijds gebruikten hadden een maximale doorsnee van 50 cm. Nu vindt men ze manshoog. Het breien gebeurde met een houten tongnaaldje over een 'schieltje', een houten stokje -in dit geval van 'rotting'- dat door zijn dikte de maaswijdte bepaalt. Een fuikje telde drie opeenvolgende maaswijdtes -achterin het nauwst- en moest dus over drie schieltjes van verschillende diktes worden gebreid. De garendikte was steeds hetzelfde en vermoedelijk nr. 12.
    In de bijgevoegde tekeningen zijn de verschillende soorten fuikjes die gebruikt werden te zien, voorzien onderdelen. In de grondvorm waren ze alle gelijk en telden ze zes hoepeltjes of
Eénvleugelige fuik. I t/m V eerste t/m vijfde rak; A, B en C eerste t/l)l clercle enkel; V/ snoet en VII vleitgel.

 Wel was er onderscheid in grootte; de Wormsbechers gebruikten 'zestigers'en 'tachtigers'. De eerste soort heeft een 'opzet' van 60 mazen aan de opening, de tweede is iets groter met 80 mazen. Aan de fuiken vast zitten één of twee 'vleugels' en zo onderscheiden we 'éénvleugeltjes', 'stelfuiken' en '*luren'. De laatste twee hebben twee vleugels, maar bij de stelfuik zijn die ongelijk van lengte; beide werden tegelijkertijd gebruikt wanneer, met toevoeging van stukken "schutwant', een 'stelletje' gezet werd.
"Stelletjes hadden we meestal an de westkant van de haven-[pier], daar was toen 'n beetje meer water.
Dan hadje drie van die stelletjes staan, meer kon je d'r niet hebben want dan kwam je weer te droog [ondiep]. " Voor een stelletje waren 8 tot 12 stelfuiken nodig en het werd afgesloten met een gluur. "En die éénvleugeltjes die zetten we zo maar buiten weg in zee, in die bossen vuil [plekken met zeegras]. Want d'r had haring en zo in dat vuil kuit geschoten; vongje daar de meeste aal ook nog! En bij de
Eem ook, daar kon je niet dicht aan de wal kommen. Enkeld wazze d'r nog 'n paar duikertjes tussen Huizen en de Eem, daar was we/ water genoeg, daar kojje ook we/ weer vissen. Maar anders zette je ze in dat lange gras wat daar groeide. "
-12-
De vleugels, en ook het schutwant, werden gebreid over dezelfde schiel als het eerste deel van de fuik en omzoomd -'gesimd'- met een dikker koord zijde. Dit koord of 'fuikensim' maakten de
Wormsbechers zelf door meerdere dunne garens in elkaar te draaien: "We hadden 'n oude naaimachine, die was daar voor omgebouwd. Dan konden we zo draaien en draaien net als bij een touwbaas. Met drie ofzes bochten [draden] d'r in van 'n meter oftwintig. Hier an de haven hadden we 'n rokerij en daar konden we 't helemaal op lengte in mekaar draaien Maar 'n heel karwei, hoor!''
De voor het breien benodigde gegevens had Leendert Wormsbecher genoteerd in een schrift. Hier twee voorbeelden.
FUIK 80 MAZEN OPZET
2 gang dubbelde
4 gang dan klove* )
8 gang om de 3 [mazen] mindere
Nettenbreier Wormsbecher overleden
  HUIZEN — De Huizer Leendert Wormsbecher is het afgelopen weekend op 87-Jarige leeftijd overleden. Wormsbecher was een In hei dorp beKende en vermaarde figuur, met name omdat hij niet alleen het boeten (repareren) van visnetten en fuiken beheerste, maar ook het breien (vervaardigen) ervan. Menigeen zal de heer Worms becher voor zijn woning aan dc Meentweg bezig hebben gezien in zijn stiel.
  Leendert Wormsbecher werd gebo• ren in Hoorn, maar voer als visser op de Zuiderzee veel „om de zuid". Zodoende kwam hij via Monnickendam in Huizen terecht, waar hij na de aanleg van de Afsluitdijk de visserij vaarwel zegde. Hij werkte daarna vele jaren in de toenmalige kapokfabriek (matrassen) aan de Havenstraat maar bleef nog regelmatig netten breien en boeten.
  Wormsbechers naam is mede daardoor veelvuldig terug te vinden in publikaties en boeken over de visserij er; de Zuiderzee. Wormsbecher is ook te zien in de onlangs uitgebrachte videofilm „Het nieuwe Huizen". De heer Wormsbecher wordt morgen om 11 uur ter aarde besteld op de algemene begraafplaats aan de Naarderstraat.

Redactie:
Dit is het laatste deel van een serie artikelen over Daan Wormsbecher en zijn familie. Vele van onze lezers hebben Daantje nog gekend, altijd bezig met zijn fuiken en netten. We hopen dat we er onze lezers een plezier mee hebben gedaan. Als iemand nog beschikt over foto's van Daan Wormsbecher in zijn actieve periode als visser, willen wij deze graag publiceren in een volgende aflevering. Laat het ons even weten !

HUIZERTJES
Wegens dubbele aankoop biedt de familie Van Essen (telefoon 035-5255258) aan (tegen elk redelijk bod) het nog nieuwe boek "Huizen, zoë as 't nooit meer wurdt"

De diverse werkgroepen binnen de Kring kunnen medewerkers gebruiken. Indien u hiervoor interesse heeft, neem dan eens vrijblijvend contact op met een van de bestuursleden of met een lid van een van de werkgroepen. Het is een zinvolle besteding van uw vrije tijd!

Ook de redactie van het Berichtenblad is naarstig op zoek naar medewerkers, bijvoorbeeld medewerkers voor de vormgeving, redactionele artikelen, acties en typewerk. Voor verdere inlichtingen: Wendy van Noppen, telefoon 035-5253783.

Door de heer K.H. Westland, Valkenaarstraat 53 te Huizen (telefoon 035-5242006) wordt ter overname gezocht:
• "De Aawud vur Kursaauwud" van Haindruk van 't Noorderainde, Huizen 1980
• "1860" van drukkerij Visser, Huizen 1960 (fotokopie mag ook)

Oproep: Wie herinnert zich nog de emmer met ingemaakte haringen die door "[etta" rond de Kersttijd werd klaargemaakt en wie denkt niet met weemoed terug aan de tijd van een "krijterf", een "vôrrel" of een "broedertjen"? Graag wil de redactie van het Berichtenblad de tijd van ouderwetse streekgerechten doen herleven. Wij zoeken mensen die ons kunnen helpen aan recepten van Huizer gerechten, b.v.: "bonen met haring", een broeder, hutspot met haring, een krijtert, een bakzeutjen, gestoofde ael of boerenjongens? Graaf eens in uw herinnering en vraag het na bij uw familieleden. Maar help ons aan Huizer namen van gerechten en vooral aan de recepten! Wat stond er op tafel bij uw grootouders? Wat was nu de echte Huizer kost? U kunt uw opgave mondeling doen bij Ria Rebel van de Historische Kring Huizen, per telefoon 035-5262505, per telefax 035-5240384, of schriftelijk in de brievenbus van het Huizer museum aan de Achterbaan 82. Alle recepten zullen wij te zijner tijd publiceren in het Berichtenblad. Voor verdere inlichtingen: Ria Rebel (telefoon 035-5262505). Diegene die de meeste

    DE MIDDENSTAND VAN TOEN    Slagers en Slagerijen
Heeft u ook genoten van de lijst met bakkers uit Huizen? De redactie van dit blad vond het zo leuk, dat wij besloten hebben een vervolg hieraan te geven. Daarvoor hebben Wij uw medewerking nodig. In de komende nummers willen wij aandacht besteden aan groepen middenstanders, bijvoorbeeld aan slagers, visboeren, schoenlappers, kruideniers, groenteboeren, enzovoort. In het maartnummer van 2001 willen wij beginnen met een lijst met namen van slagers die in Huizen in het verleden actief zijn geweest of nog actief zijn. Wilt u ons een lijstje toezenden met namen van slagers en slagerijen die u zich nog herinnert? Graag zo compleet mogelijk met naam /adres /eventuele bijzonderheden.
Als het een succes wordt, dan nemen wij de volgende keer weer een andere beroepsgroep. Dit succes hangt van vooral van uw deelname af!
De lijst kunt u inleveren bij het Huizer museum Het Schoutenhuis aan de Achterbaan 82. Een deskundige jury van onder meer Huizer slagers zal zich buigen over uw inzending. Om er een klein beetje extra spanning aan te geven hebben wij slager Van der Roest bereid gevonden een extra grote rookworst ter beschikking te stellen aan diegene die de meeste goede namen heeft ingeleverd! Graag uw inzending van de namen van slagers of slagerijen voor 1 februari 2001. Als u ook nog beschikt over historische foto's van slagers neem dan even contact met ons op - deze foto's zullen wij graag publiceren! Wij hopen op grote aantallen inzendingen. Daarom bij voorbaat onze dank voor uw medewerking!

    december 2000    -15-
KERSTCADEAU
Rond de feestdagen is het altijd zoeken naar een leuk cadeautje. In Huizen kwam Sinterklaas pas met Kursaauwud langsrijden en gaven de ouders een kleinigheid aan de kinderen. Als u voor de aauwud vur Kursaauwud nog een leuk cadeautje zoekt, dan hebben wij alvast voor u een lijstje gemaakt met fraaie boeken over de Huizer historie, die nog steeds verkrijgbaar zijn:
Historische Kring Huizen (035-5244003)
" De Huizer Molen"    fl. 10,00 - "De Huizer Haven"    fl. 10,00
TVE-special over Huizen    fl. 10,00 (voor leden Historische Kring Huizen op deze prijzen korting van toepassing)
Boekhandel Flevo (035-5253309):
- Peter Dorleijn: "De bouwgeschiedenis van de botter"    fl. 179,50
- Peter Dorleijn: "Met gaant en staand want, deel III Huizen en Spakenburg" fl. 44,50
- Mr.Dr. T. Huitema: "Ronde en Platbodemjachten" fl. 89,50 - Cherry Duyns: "De zoete zee" (fotoboek)
Klederdrachtmuseum (035-5269080):  49,50 - D. van Herwerden "De Huizer klederdracht" fl. 27,50 - "Historische klederdracht uit 12 provinciën" (zelf poppen maken)
Huizer museum Het Schoutenhuis (035-5250223): fl. 29,90  "Het Gooi leeft", vroeger nu en straks, Hilversum 1999 fl. 42,50 - Eerste Steenwijker Kunst Aardewerkfabriek ESKAF (1919-1934), 1999    fl. 39,50
- D. van Herwerden, "De Huizer Klederdracht"    fl. 27,50
- Huizer Dialectwerkgroep, "Huizen zoë as 't nooit meer wurdt"    fl. 22,50
- Historische Kring Huizen, "De Huizer Molen "    fl. 10,00
- Tijmen Moll, een kunstenaar onder de Huizers    fl. 7,50
- Stil Even, Henk Bos, meester van het stilleven    fl. 7,50
- LWH Rebel, Wandelen door het geloof, vijf eeuwen geloofsleven in Huizen fl. 7,50 - A.E. van der Hulst, "Oh kom er eens kijken, tradities rondom speculaas" fl. 8,50
Sociaal Historisch Centrum voor Flevoland (tel. 0320-223113):
- M.N. Ypma, Geschiedenis van de Zuiderzeevisserij, Amsterdam 1962    fl. 60,00
- A. Schaper, De IJsselmeervisserij, Amsterdam 1962    fl. 60,00
- A.E. van der Hulst "Help ons het hoofd boven water te houden" De visserij in Huizen gedurende de eerste drie decennia van de twintigste eeuw, 1994 fl. 29,50
- K.W.J.M. Bossaers, Zuiderzeevissers. Geschiedenis van de belangenorganisaties van de vissers op de Zuiderzee en IJsselmeer, 1987 fl. 55,00

Nooit vergeten!
Ut geluk kan die overal zeuken
En 't pakken as tie docht dat 't kon Mar nooit zal die ut kannen vergeten Waar die z'n prille leven begon.
Waar of een mins terecht komt
En waar die z'n welstangd Ok vijnd Nooit zal die ut buurtjen vergeten
Waar die vrooger speûlde as kijnd.
Aartje Kruijning-Teeuwissen
(Eigen spelling van de auteur.)

1 bakt nog steeds Huizer speculaas!
2 bakt ook nog steeds Huizer speculaas!
4 de ingang was aan de Havenstraat, het pad naar de Taandersdwarsweg is afgesloten 5 bakte geen brood, alleen koek en gebak 6 bekende bakker voor Huizer speculaas!
3 alleen bakkerijwerkplaats
4 bekend van de Gooise Dennenkoeken