HUIZER KRING BERICHTEN 20e jaargang nr. 4, december 1999 Aan de leden, Van de voorzitter We staan aan de vooravond van een nieuwe eeuw, de 21e, en ik denk dat een ieder daar zo zijn of haar eigen ideeën over heeft. Zo ook de Historische Kring Huizen en het doet het bestuur dan ook veel genoegen u te kunnen mededelen dat diverse werkgroepen weer verder kunnen functioneren door de inzet van een aantal medeleden van onze vereniging (zie blz. 2). Het komende jaar en de volgende eeuw zien wij dan ook met vertrouwen tegemoet. Het bestuur wil op zijn beurt ook het jaar 2000 voorspoedig beginnen en hoopt dat u als leden ons hierbij wilt ondersteunen door blijk te geven van uw belangstelling. Bij voorbeeld door uw aanwezigheid op onze ledenavonden. De volgende data kunt u vast noteren: ledenavond op dinsdag 18 januari 2000 over De Molukse gemeenschap in Huizen. Plaats: De Boerderij, Hellingstraat 9, Huizen. Tijd: 20.00 uur. Toegang: gratis voor leden; niet-leden f1. 5,-. De heer M. Wattimena vertoont dan een film o.a. over het kamp Almere en vertelt over zijn herinneringen. Verderop in dit blad treft u een artikel van zijn hand over dit onderwerp: "49 jaar Molukkers in Huizen". Dan komt op dinsdag 14 maart 2000 de Klederdrachtgroep uit Nunspeet hun dracht tonen in een prachtige presentatie, waarop onze eigen Klederdrachtgroep na de pauze zal aansluiten. Op dinsdag 18 april 2000 vindt dan de Algemene Jaarvergadering plaats met de gebruikelijke verenigingszaken en een programma na de pauze dat nog niet vaststaat. Beide avonden vinden eveneens plaats in De Boerderij. Rest ons als bestuur van de Historische Kring Huizen u een goede eeuwwisseling toe te wensen en een goede en vooral een gezonde start in het historische jaar 2000. Namens het bestuur, B.J. van Geenen, voorzitter vervolg op blz. 2 Inhoudsopgave: Blz. 3 49 jaar Molukkers in Huizen, M. Wattimena Blz. 6 Verslag van de Klederdrachtgroep Blz. 7 De hondekar Blz. 8/9 Reactie op de foto Uit de Oude Doos september 1999 blz. 11 Blz. 10/11 Reactie op de foto Uit de Oude Doos september 1999 blz. 7 ISSN 1384-8437 Bestuur Historische Kring Huizen voorzitter: B.J. van Geenen Lijzij 109, 1276 GK Huizen, tel. 52 52807 secretaris: D. Brugge Havenstraat 42, 1271 AG Huizen, tel. 52 44003 lid: Mw. A. Kruijning-Teeuwissen Driftweg 151, 1272 AC Huizen, tel. 52 54776 lid: Mw. M. Rebel Joost Banckertstraat 77, 1272 BG Huizen, tel. 52 62505 Waarnemend penningmeester: A. Vos Zeisweg 3, 1276 XX Huizen, tel. 52 57233 Klederdrachtgroep: Mw. J. W. van Geenen-van den Berg Lijzij 109, 1276 GK Huizen, tel. 52 52807 Redactie Berichtenblad: Mw. G.E.E. van Noppen Brede Englaan 12, 1272 GS Huizen, tel. 52 53783 ARCHIEF: Achterbaan 82, 1271 TZ Huizen, tel. (035) 52 50223 Geopend na afspraak in overleg met de secretaris. Geheel of gedeeltelijk overnemen van artikelen slechts toegestaan met uitdrukkelijke bronvermelding en na schriftelijke toestemming. (Vervolg van blz. l) Op dit moment (december 1999) kent de Historische Kring de volgende werkgroepen (in alfabetische volgorde); voor zover mogelijk worden de leden van de werkgroepen genoemd. Archief: de heer en mevrouw P. Wiersma, mevrouw H. van Splunder en de heer D. Brugge. De werkgroep buigt zich momenteel over de mogelijkheden en onmogelijkheden van bestaande computerprogramma's voor het registreren van de gegevens van familie-onderzoek, documenten en boeken in het archief. Op korte termijn zal het bezit van de Historische Kring geïnventariseerd worden en via de computer toegankelijk gemaakt. De film- en fotogroep: de heer J. Schaap en de heer en mevrouw C. Sijl. Deze werkgroep legt de straten van het dorp op foto en dia vast. Daarnaast worden de veranderingen die nu plaatsvinden gefotografeerd, b.v. de bouw in het Vierde Kwadrant en het nieuwe uitgaanscentrum tegenover het gemeentehuis, maar ook de sloop van Theater 3-in-l en panden in het oude dorp. Verder zal de werkgroep zich bezighouden met (oude) films en video-opnamen en met het beheer van de oude foto's in ons archief. De Klederdrachtgroep: onder leiding van mevrouw J. van Geenen houdt deze groep zich bezig met het instandhouden van de Huizer klederdracht en het promoten daarvan bij allerlei gelegenheden. De groep bestaat uit 27 volwassenen en 5 to 8 kinderen. Open Monumentendag/l-luizer Dap: de heer en mevrouw J. Rebel coôrdineren de activiteiten waarbij de Kring betrokken is op de Huizer Dag/nationale Open Monumentendag op de tweede zaterdag van september. Redactie Berichtenblad: mevrouw G.E.E. van Noppen en mevrouw M. Rebel. Het Berichtenblad verschijnt viermaal per jaar. Alle werkgroepen nodigen graag belangstellenden uit zich aan te sluiten. De secretaris zal u graag informeren over de tijden waarop de werkgroep bij elkaar komt. Het bestuur houdt zich verder aanbevolen voor suggesties voor andere werkgroepen. 49 jaar MOLUKKERS IN HUIZEN Max Wattimena De aankomst Het is koud, bitter koud, als op 22 maart 1951 de loopplank van de MS KOTA INTEN wordt uitgelegd. Zes weken lang is dit immense passagiersschip onderweg geweest van Makassar naar Rotterdam. Aan boord Zuidmolukse militairen en marine-personeel met hun gezinnen die een "tijdelijk verblijf' in het verre Holland is toegezegd. Gehuld in lange militaire jassen glibberen mannen, vrouwen en kinderen richting Rotterdamse kade. Natte sneeuw teistert de donkere gezichten, hun ogen staan op ongeloof. Met bijna alles is rekening gehouden, maar niet met dit. Uit de aardrijkskundeboekjes, op de Hollandse scholen op Ambon, leerde men dat sneeuw wit is, koud en glad, maar hoe dat voelt?! Geen letter!! Honderden ontredderde mensen worden overgebracht naar kamp Amersfoort. Maar een deel van hen wordt direct verwezen naar woonoord Almère nabij Huizen (NH). Een voormalig Duits werkkamp dat door de Rijksgebouwendienst tot een tijdelijk onderkomen is verbouwd. Tijdelijk ... "De slechtst denkbare oplossing", noemt de toenmalige Nederlandse regering de evacuatie van de Molukkers. Want het is slechts voor een periode van 6 maanden, dan zal Ambon weer vrij toegankelijk zijn voor haar bewoners wie toegang tijdelijk is ontzegd. De geschiedenis zal ons echter leren dat minister van Oorlog Jacobs en de zijnen de Molukkers een worst voorhouden en een loopje met de waarheid nemen. BEST VAEA DESTEvAE Kamp Almère T' Huizerhoogl: Status Maar het kon nog erger. Als de Molukkers 4 maanden in het kamp verblijven, wordt hen op 26 juli 1951 de militaire status ontnomen en zijn zij van de ene dag op de andere rechten- en statenloos. Een vreemdelingenpaspoort en een karig zakgeld van fl. 3,- per volwassene en fl. 2,- per kind per week is hun deel. Ondanks tegenwerking van de vakbonden wordt van regeringswege geprobeerd de Molukkers aan het werk te la•ijgen. Veelal tegen hun zin, men is immers militair?! Ook het vervolg is snel geregeld: in 1954 wordt de zelfzorg ingesteld, hetgeen inhoudt dat de Molukkers in hun eigen onderhoud moeten voorzien. Het kamp De centrale keuken in kamp Almere verdwijnt, er worden keukens op onbegrijpelijke afstanden (10 - 90 meter) van de barakken gebouwd. Vooral 's winters levert dat problemen op. Men gaat in de woningen op provisorische kooktoestelletjes aan de slag, met alle gevolgen van dien: de ene binnenbrand na de andere. Na anderhalf jaar worden de keukens weer afgebroken en voorzieningen binnenshuis getroffen. Aan de kerk wordt een kantine gebouwd. De centrale wasplaats is een ontmoetingsplaats van de vrouwen, menige roddel doet er de ronde ... Voor het eerste levensonderhoud zijn de bewoners aangewezen op de bakker, slager, melkboer en groenteman, die dagelijks hun ronde door het kamp doen. Er wordt veel op krediet gekocht, daar het zakgeld of de schamele loontjes niet toereikend zijn. De jeugd pikt appeltjes van de groentekar, maar de Nederlandse middenstanders doen desondanks goede zaken. In de periode 1958 - 1961 worden 6 barakken bijgebouwd en de woningen krijgen kolenhokken voor de deur. Ondanks alle ellende, vooral in de winter, is het gezelligheid troef in het kamp en het verenigingsleven maakt bloeiende tijden door. Voetbal, volleybal, zondagsschool en vrouwenverenigingen worden druk bezocht. Ook wordt er veel gemusiceerd. Buiten tussen de barakken, op het plein onder de RMS-vlag, in de huiskamers en in het inmiddels gebouwde Stichtingsgebouw, de centrale ontmoetingsplaats van kamp Almère. De Molukse bewoners hebben zich na 15 jaar met het kampleven verzoend, ondanks het verlangen ooit terug te keren naar een vrij Ambon. De integratie Langdurige rust is de Huizense Molukkers echter niet gegund, want het gemeentebestuur neemt het besluit kamp Almère af te breken en de Molukse bewoners te integreren binnen de Huizense gemeenschap. De Molukkers la•ijgen huizen aangeboden in de nieuwe dorpskernen, maar wel verdeeld over de gehele gemeente Huizen. Een hechte gemeenschap wordt uit elkaar getrokken. Toch zijn de meningen binnen de Molukse gemeenschap verdeeld. Sommige gezinnen gaan onmiddellijk akkoord met het aanbod van de gemeente Huizen, anderen gaan in verzet tegen de overplaatsing, en een enkeling moet door de ME uit de barakken worden gesleept. Typisch Huizer familienamen als Kos, Bout, Zeeman en Rebel krijgen buren die namen dragen als Tamaela, Papilaja, Tahamata en Lahumeten; ze zijn min of meer tot elkaar veroordeeld. Maar het gemeentebestuur heeft haar werk goed gedaan, zodat de "overlast" tot een minimun beperkt blijft. De Molukkers moeten wennen aan de stenen huizen. Maar vooral comfort als centrale verwarming levert problemen op. Zowel in de zomer als in de winter loeit de verwarmingsketel op de maximale stand, dag en nacht door. De gasrekeningen stijgen tot astronomische hoogten met alle financiële gevolgen van dien. Sommige oudere Molukkers vereenzamen in hun nieuwe behuizing, de heimwee naar Ambon is in een aantal gevallen ondraaglijk. Een aantal van hen overlijdt als gevolg van het oorlogstrauma. Psychische opvang bestaat in die tijd niet voor Molukkers. Kerstmis De nieuwe kernbewoners plaatsen het gemeentebestuur voor grote problemen en dilemma's. Terwijl Nederlanders op kerstavond 1971 de nachtdienst bijwonen in hun respectievelijke kerken, klinkt rond middernacht op straat plotseling een oorverdovend lawaai. Vuurpijlen verlichten de inktzwarte decembernacht, donderbussen komen met razend geweld tot ontploffing. Rotjes en voetzoekers zoeken hun weg tussen kerkgangers en autobanden. Ambon viert kerstfeest. Een traditie wordt vanuit kamp Almère voortgezet in de woonwijk. Nederlanders gaan onthutst de straat op, want begrip voor de Molukse kerstviering is er van geen kanten. Het komt tot massale vechtpartijen, de politie voert charges uit en een kloof tussen blanke Nederlanders en donkere Molukkers is geslagen. Vanaf de kansel roept ds. Talahatu, een man met veel invloed, op tot rust, orde en begrip. Het werkt Het vervolg Ondanks genoemde culturele problemen en de dramatische treinkapingen midden jaren '70 is er in de loop der jaren toch een band ontstaan tussen Molukkers en Nederlanders. Het Molukkersintegratieplan heeft succes. Ook binnen de Molukse gemeenschap zelf, door Molukkers buiten Huizen de meest westerse in Nederland genoemd, la•ijgt alles zijn plaats. Begin jaren '80 komt er een nieuw Stichtingsgebouw aan de Weideweg, nadat het oude in vlammen is opgegaan. In 1986 wordt een nieuwe wijkraad geformeerd die verschillende Molukse organisaties dichter tot elkaar brengt. De Nederlandse regering komt na 37 jaar op de proppen met de Rietkerk-penning, door de Molukkers zelf de "bedelpenning" genoemd, en een jaarlijkse ereschuld-vergoeding van fl. 1000,De kerk ondergaat op de kansel, na veel vijven en zessen, een wisseling van de wacht. Het aantal "gemengde" huwelijken is procentueel hoog. De Molukse sportverenigingen la-ijgen steeds meer aanmeldingen van Nederlanders. Molukkers hebben, mede door hun historische achtergrond, in vergelijking met de meeste andere minderheidsgroepen goed hun plaats gevonden in Huizen. Momenteel telt Huizen telt tussen de 400 en de 500 Molukse zielen. BOEIUJONGES Nou kijk, 't was een prambeersel want een mins weet toch mar nooit! Ut leste van de boerejonges hem'm we in 't kippehok êgooid. De arme beesten wieren zoô dronken as 't mar kan. Kippen en boerejonges daer beginnen we gien meer an! Aartje Kruijning-Teeuwissen VERSLAG van de KLEDERDRACHTGROEP Rijssen 4 september 1999 Het belooft een mooie dag te worden! t s Morgens bleef het nog wat bewolkt, maar dat was helemaal niet erg voor de presentatie, want toen de zon doorbrak, was het meteen benauwd. Er was veel belangstelling voor onze presentatie op "de steen". Ook voor de andere groepen en iedereen had weer zo veel te vertellen, dat het presenteren wat uitliep. Maar dat vond niemand erg, het werd juist gezellig en men was nieuwsgierig naar de (voor Rijssen) nieuwe groepen, o.a. Volendam. Na een voortreffelijk verzorgde lunch was het de beurt aan de Koets t n Keerls, een mensportvereniging, die een defilé voor het stadhuis hield en met meer dan 20 aanspanningen het "paard-en-wagen" verleden deed herleven. Met o.a. een kerkbrik met glazen wanden en een mooi Fries paard ervoor, en 'n boerenwagen met twee geheel opgetuigde Belgische werkpaarden zonder staart ervoor met van die grote hameltuigen versierd met koperen bellen en rode pluimen, een schitterend gezicht. Maar ook 'n bakkerswagen, geheel in tijds-stijl ingericht, en van die kleine melkerswagentjes, en - oh! dat vergat ik nog te vertellen: de mensen op de wagens waren 66k in klederdracht. Na een glas fris in het stadhuis werd de dag omstreeks half vijf afgesloten met een dankwoord van de voorzitter van de "Riessense" klederdrachtgroep en gingen we met een kadootje (deze keer een paar klompjes en een blikje fris en een mars "voor onderweg") naar huis. Oldebroek 15 september 1999 De groep van Huizen was weer uitgenodigd om op de Schapenmarkt van Oldebroek acte de présence te geven en op 15 september vertrokken 19 mensen van onze groep naar Oldebroek, waar wij op het gemeentehuis werden ontvangen met koffie en koek. Er waren ± 300 mensen in hun traditionele drachten aanwezig. De presentaties vonden plaats op een lang plankier voor het gemeentehuis, evenals de lunch welke bestond uit eigengemaakte soep en broodjes. De middag werd besteed aan een bezoek aan de nieuwe museum-boerderij van de Oldebroekse historische vereniging. De afsluiting van de dag vond daar ook plaats met een hapje en een drankje. Hierna ging onze groep weer huiswaarts. Deze dag was tevens de laatste van deze eeuw wat betreft optreden van de Klederdrachtgroep. Henny Alledaagse Dingen, nieuwsblad voor volkscultuur, regionale geschiedenis, folklore en volkskunst in Nederland en Vlaanderen wordt uitgegeven door het Nederlands Centrum voor Volkscultuur, Lucasbolwerk 11, in Utrecht. Het (maand)blad is bedoeld voor iedereen die zich op de hoogte wil houden van nieuwe ontwikkelingen door artikelen, recensies van boeken, verslagen van tentoonstellingen en festivals. En omdat niet iedereen altijd overal aan deel kan nemen, bevat Alledaagse Dingen ook verslagen van studiedagen en symposia. In Alledaagse Dingen van oktober 1996 troffen wij informatie aan ter aanvulling op de foto van de hondekar op blz. 7. N.B. In het archief van De Historische IQing Huizen is een exemplaar van dit nieuwsblad ter inzage. Foto Collectie mw. A. Kruijning-Teeuwissen DE HONDEKAR Rond 1900 liepen er in Nederland zo'n 80.000 trekhonden rond. Ze liepen te zeulen aan de vrachtjes van visventers, bakkes, petroleumventers, postbodes, winkeliers of soldaten. Gehandicapten en bejaarden gebruikten de hondekar met trekhond wel als invalidewagentje. Veel trekhonden werden behoorlijk afgebeuld en hadden een zwaar leven, hoewel er enige bescherming uitging van de Nederlandse Trekhondenwet van 1910. Deze wet stelde een jaarlijkse keuring van hond en kar verplicht, wat de ergste misstanden voorkwam. Ook in Huizen werden tot in de jaren veertig wel trekhonden gebruikt, maar daarna werd hun taak overgenomen door de fiets, paard-en-wagen, de brommer en de auto. Ulteindelijk verbood de wet op de dierenbescherming uit 1962 het gebruik van trekhonden in Nederland. Toch wordt de trekhond af en toe weer gesignaleerd op de openbare weg. Dat komt doordat er sinds een jaar of negen in Nederland en Vlaanderen trekhondenverenigingen actief zijn. Op historische en folkloristische manifestaties laten zij zien hoe men vroeger met trekhonden werkte. In Nederland houdt het Berner Wâgeliteam zich bezig met het trainen van trekhonden. Men begint te trainen als de honden ongeveer een jaar oud zijn. Gedurende een half jaar mogen de dieren wennen aan het hondetuig, dat geheel gemaakt is volgens de voorschriften van de Trekhondenwet. De baasjes leren tijdens de oefeningen om hun hond goed in te spannen en de lading van de kar evenwichtig te verdelen. Binnen de vereniging gelden speciale afspraken over het maximale gewicht dat de honden mogen trekken. Een reu trekt maximaal 100 kilo, een teef 80 kilo een koppel sleept maximaal 200 kilo voort en een driespan 300 kilo of minder. Eerst wordt de conditie van de hond verbeterd door hem naast de fiets te laten lopen. Het trekken van een kar wordt geleerd door ingespannen in een speciaal hondentuig een last van b.v. autobanden voort te slepen. Daarna wordt de hond voor een lege kar gespannen, waarmee op een oefenbaan situaties op de weg worden nagebootst. Tenslotte komt het oefenen met een beladen kar. Als laatste moet de hond nog leren dat hij, ingespannen en wel, de kans loopt alleen gelaten te worden. Zo ging het immers vroeger ook, als de baas bij zijn klant naar binnen ging en uit het gezichtsveld verdween. Bron: Alledaagse Dingen, Nieuwsblad voor Volkscultuur, Regionale geschiedenis, Folklore en Volkskunst in Nederland en Vlaanderen oktober 1996 UIT DE OUDE DOOS - reactie 1 Op blz. 11 van het Berichtenblad van september 1999 publiceerden wij onderstaande foto met de vraag waar de foto gemaakt was, in welk jaar en wie er op de foto staan. Op de laatste twee vragen kregen wij nog geen antwoord, op de eerste wel, als volgt. (Hartelijk dank - Red.) Groeten uit Huizen Dorps gezicht De foto is gemaakt op de Speklaan vanaf wat nu de Lindenlaan/hoek Beursweg is. Op de plaats van het lange pand is nu de showroom van Garage Schoeman gevestigd, voorheen Garage Jaap de Lange, Lindenlaan 69. Op afbeelding I hiernaast op blz. 9 ziet men het pand vanaf de andere kant, nl. van de Lindenlaan/hoek Engweg; hier staan nog hoge oude bomen voor dat huis, dus dit plaatje zal wel ouder zijn. Hierop is ook te zien dat de Speklaan een "open end" had: daar was het eind van het dorp en begon de eng. De Speklaan was vroeger de uitvalsweg naar Blaricum. Achter het lange pand is Hotel Promenade nog gedeeltelijk te zien. Het hotel was het eindpunt van de tramlijn Hilversum - Laren - Blaricum Huizen, vice versa. Later, toen de Ceintuurbaan aangelegd was, werd een verbinding gemaakt over de Ceintuurbaan naar het tramstation aan de Naarderstraat van de tramlijn Naarden-Bussum Huizen, v.v. Op afbeelding 2 hiernaast op blz. 9 ziet men de tram nog op de Speklaan staan, achter de bossages stond Hotel Promenade. Het huis rechts is het nog bestaande pand Lindenlaan 79, waar voorheen dokter Obbink woonde. Deze prentbriefkaart werd in 1915 verzonden en geeft dus de toestand weer aan het begin van deze eeuw. Afbeelding 1 Afbeelding 2 -10- UIT DE OUDE DOOS - reactie 11 Op blz. 7 van het Berichtenblad van september 1999 publiceerden wij onderstaande foto met de vraag "Wie kent deze familie?" Het antwoord vindt u hieronder. (Hartelijk dank - Red.) Altijd als jullie mooie blad komt, kijken we meteen of er nieuws in staat. Dit keer was het heel verrassend, want de trouwfoto van onze ouders stond er in! De foto is op 30 december 1930 genomen, achter de boerderij Plaveenseweg 14, in de tuin. Onze ouders trouwden zaterdags voor de wet en dan zondags in de kerk, meestal met meerdere paren tegelijk. Alleen moeder had een oorijzer op en een mooie blauwe schort voor (in de oorlog heb ik er een jurkje van gekregen); de andere vrouwen hadden allemaal een isebee op. Het is wel triest dat niemand meer in leven is. We vinden nu ook dat onze opa en opoe er erg oud uitzien. Ze waren ± 1865 geboren en toen ongeveer 65 jaar oud. Komt het door het harde werken of door de kleding? We wensen jullie veel geluk met de Historische Kring en hopen op nog veel foto's "Uit de oude doos". Geertje Zwart-Bakker en familie 1 en 2 Dirk Bakker en Geertje Schram 3 en 4 Lambert Bakker en Gerretje Vos 1902 en 1903 5 en 6 Evertje Bakker en Cornelis Vos 7 en 8 Jacob Bakker en Grietje Heinen 9 en 10 Joost Zwart en Geertje Veerman 1 1 en 12 Jaapje van Amstel en Klaas Bakker 13 en 14 Jacob Mulder en Marretje Bakker 15 Jaapje Bakker, echtgenote van Henk Bakker 16 Lijsje Vos 17 Neeltje vos? 18 Jan Bakker 19 Dirk Bakker 20 Jan Bakker 21 Jacob Mulder 22 Geertje Bakker 23 Dirk Mulder 24 Kleine Geertje Bakker 25 Berend Mulder 26 Grote Geertje Bakker 27 Jannie Bakker 28 Pietje Bakker -11- 14 19 20 20e jaargang nr. 4, december 1999 -2-